Kontekst edukacyjny uchodźców z Ukrainy w Polsce charakteryzuje się zarówno godnymi uznania wysiłkami ze strony rządu, organizacji pozarządowych i międzynarodowych, jak i istotnymi wyzwaniami dla usługodawców oraz samych Ukraińców. Po eskalacji konfliktu w Ukrainie w lutym 2022 roku, do listopada 2023 roku szacuje się, że w Polsce przesiedlonych zostało 957 305 Ukraińców, z czego większość stanowią kobiety, dzieci i osoby starsze. Ponad połowa ukraińskich dzieci została zmuszona do opuszczenia swoich domów w wyniku wojny.
W Polsce parlament uchwalił 12 marca 2022 roku „Ustawę o pomocy”, która zapewniła Ukraińcom legalny pobyt i przyznała dzieciom ukraińskim prawo do edukacji w polskich szkołach, zgodnie z międzynarodowymi standardami obowiązkowej edukacji. Ukraińskie nastolatki w Polsce mają do wyboru różne opcje edukacyjne: uczęszczanie do polskich szkół, kontynuowanie nauki w systemie ukraińskim online lub uczęszczanie do nielicznych ukraińskich szkół utworzonych w Polsce.
Pomimo wysiłków mających na celu zapewnienie dostępu do polskiego systemu edukacji, znaczna liczba nastolatków nie została zapisana do szkół lub zrezygnowała z nauki. Niniejsze badanie zostało przeprowadzone w celu lepszego zrozumienia czynników wpływających na uczestnictwo ukraińskich nastolatków w polskim systemie edukacji, w tym barier w dostępie do szkół, czynników zniechęcających do nauki, mechanizmów wsparcia wykorzystywanych przez młodzież pozostającą poza systemem edukacji oraz strategii, które mogą wspierać zapisy do szkół i zwiększać odporność dzieci i nastolatków z Ukrainy.

W kampanii prezydenckiej dominuje debata o bezpieczeństwie, gospodarce, kwestiach kulturowych i tożsamościowych. Prawa dzieci, ich dobrostan i przyszłość niemal nie pojawiają się w wypowiedziach kandydatów, a najmłodsi obywatele pozostają w cieniu politycznych sporów. Czy rzeczywiście dzieci są dla kandydatów mało istotne? Fundacja Save the Children Polska postanowiła to sprawdzić i skierowała do wszystkich zarejestrowanych komitetów wyborczych pytania dotyczące sytuacji dzieci w Polsce.

Najnowszy raport Fundacji Polskie Forum Migracyjne, wspierany przez Save the Children Polska, podkreśla znaczące braki w zakresie wsparcia psychologicznego dla mieszkańców Strzeżonych Ośrodków dla Cudzoziemców (SOC) w Polsce. Prawnicy i psychologowie wyrażają zaniepokojenie, że dzieci oraz szczególnie wrażliwe osoby są przetrzymywane w tych zamkniętych ośrodkach, co stanowi poważne zagrożenie dla ich zdrowia fizycznego i psychicznego, a także może mieć długofalowy wpływ na ich rozwój psychofizyczny.

Ten pionierski raport, pierwszy tego rodzaju w Polsce, podsumowuje doświadczenia organizacji pozarządowej w zakresie udzielania pomocy psychologicznej mieszkańcom SOC. Opiera się na opiniach prawników specjalizujących się w prawie migracyjnym i psychologów pracujących z zatrzymanymi cudzoziemcami oraz na świadectwach migrantów, które zostały zebrane w wywiadach.

Wyniki raportu potwierdzają problemy wcześniej sygnalizowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich, takie jak ograniczony dostęp organizacji pozarządowych do ośrodków, stronniczość psychologów zatrudnionych przez Straż Graniczną oraz niewystarczająca liczba psychologów w stosunku do potrzeb mieszkańców.

Raport podkreśla szkodliwy wpływ detencji na zdrowie psychiczne osób przebywajacych w SOC, z których wiele doświadczyło traumatycznych przeżyć w swoich krajach pochodzenia lub podczas migracji. Udokumentowane problemy psychologiczne obejmują lęk, depresję, samookaleczenia i kryzysy samobójcze. Eksperci podkreślają, że zgodnie z prawem krajowym i międzynarodowym, detencja migrantów w SOC powinna być wyjątkiem i trwać jak najkrócej. Obecne praktyki odbiegają jednak od tych standardów prawnych.

Aby zaradzić tym problemom, raport zaleca polskim władzom wdrożenie konkretnych i praktycznych rozwiązań, które priorytetowo traktują wolność zamiast detencji. Kluczowe rekomendacje obejmują opracowanie skutecznych mechanizmów identyfikacji uwzględniających potrzeby prawne i zdrowotne cudzoziemców, zwiększenie dostępu do wsparcia psychologicznego, budowanie zaufania między migrantami a instytucjami państwowymi oraz rozważenie alternatywnych strategii detencji, takich jak zarządzanie przypadkami przez dedykowanych opiekunów.ebrane w wywiadach.

Od początku pełnoskalowej wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku jedna czwarta populacji kraju została przesiedlona. Około 1,7 miliona osób przekroczyło granicę z Polską, szukając tymczasowej ochrony przed konfliktem, w tym blisko 700 000 dzieci.

Raport przedstawia doświadczenia, opinie i perspektywy 104 dzieci i nastolatków – w tym 90 z Ukrainy i 14 z Polski – mieszkających w trzech miastach w Polsce (Warszawie, Wrocławiu i Krakowie), które zostały bezpośrednio dotknięte skutkami wojny w Ukrainie.

Dokument prezentuje wyniki badania jakościowego opartego na dyskusjach grupowych z dziećmi. Jego celem było zrozumienie wyzwań, przed którymi stoją dzieci-uchodźcy z Ukrainy, oraz znalezienie sposobów na poprawę ich dobrostanu – bazując na ich własnych słowach i rysunkach.

Konsultacje uwidoczniły trzy ściśle powiązane ze sobą tematy: zdrowie psychiczne i dobrostan psychospołeczny dzieci-uchodźców z Ukrainy, ich edukację oraz proces integracji w polskim społeczeństwie.

W działaniach Fundacji Save the Children Polska kierujemy się dobrem dziecka i jego najlepiej pojętym interesem. Dążymy do wszechstronnego rozwoju dzieci z poszanowaniem ich praw i pragniemy, aby dzieci były partnerami w budowaniu przyjaznego, bezpiecznego i opartego na wzajemnym szacunku otoczenia. Traktujemy dzieci z szacunkiem, uwzględniając ich potrzeby. Nie dopuszczamy stosowania przemocy w jakiejkolwiek formie.